(Σ.Σ: Το παρακάτω κείμενο γράφτηκε το 2002 από τον χημικό Μάριο Κ. Κεντούρη, ωστόσο μέχρι και σήμερα παραμένει εξαιρετικά ενδιαφέρον ως προς τις επισημάνσεις…)
Τα κύρια γεωργικά προϊόντα της Σάμου είναι το ελαιόλαδο και το κρασί. Η Σάμος είναι γνωστή στην Ελλάδα και στον κόσμο εκτός από τις αρχαιότητες και την ιστορία της και για το κρασί της, κυρίως το γλυκό Μοσχάτο κρασί ΣΑΜΟΣ. Η αμπελουργία στη Σάμο είναι καλλιέργεια που έρχεται από την προϊστορική περίοδο. Διαχρονικά, δια μέσου των αιώνων, το κρασί Σάμος κράτησε αισθητή την παρουσία του. Με διακυμάνσεις ποσοτικές σε μεγάλη η μικρότερη κλίμακα και με ανάλογες εκάστοτε προσαρμογές της παραγωγής στην προσφορότερη αξιοποίηση της και στη δυνατότητα και δυναμικότητα διάθεσής της.
Προϊον κατά το μεγαλύτερο ποσοστό εξαγόμενο στις διάφορες χώρες και ηπείρους, αλλά κυρίως στις χώρες της Ευρώπης μεταξύ βέβαια και η Γαλλία.
Η Γαλλία κατέχει την πρώτη θέση στην παγκόσμια οινοπαραγωγή τόσο ποσοτικά 9η ετήσια οινοπαραγωγή της είναι 15πλάσια της αντίστοιχης ελληνικής) τόσο ποσοτικά με κρασιά και οινικά γενικά προϊόντα υψηλής ποιότητας όλων των κατηγοριών, από φυσικώς αφρώδεις οίνους (πατρίδα αυτών η Καμπανία), επιτραπέζια λευκά, ερυθρωπά, ερυθρά, επιδόρπια υψηλής ποιότητας και μεγάλης ποικιλίας και προιόντα οινικής αποστάξεως με κατωχυρωμένη αδιαμφισβήτητη παγκοσμιότητα (Cognac). Με αυτή τη γαλλική οινική πλημμυρίδα, θα έλεγε κανείς οτι η προσπάθεια εισαγωγικού οινεμπορίου στη Γαλλία μοιάζει με την πώληση ψυγείων στην Αλάσκα. Παρά ταύτα το κρασί Σάμου είχε πάντα εξαγωγές στη Γαλλία, σημαντικές η περιορισμένες, κατά κύριο δε λόγο το επιδόρπιο Μοσχάτο Σάμου, το επικαλούμενο «Ανθοσμίας Σάμου». Κατά τον 19ο αιώνα μάλιστα αναπτύχθηκε και αξιόλογη δραστηριότητα εξεγωγής σταφίδας Σάμου στη Γαλλία.
Ιδίως δε, μετά την καταστροφή του γαλλικού αμπελώνα από τη φυλλοξήρα (2ο ήμισυ του 19ου αιώνα), το εξαγωγικό εμπόριο προϊόντων αμπέλου Σάμου προς τη Γαλλία παρουσίασε μεγάλη δραστηριότητα. Η Γαλλία είναι βέβαια παγκόσμια πρώτη οινοπαραγωγός χώρα, αλλά και πρώτη οινοκαταναλώτρια και είχε τότε μεγάλη ανάγκη σε κρασί. Η Σάμος που δεν είχε τότε ακόμη προσβληθεί από τη φυλλοξήρα, και βέβαια και η υπόλοιπη Ελλάδα, επωφελήθηκαν από την ευνοϊκή για αυτές συγκυρία. Έτσι κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, περίοδος κατά την οποία δεν είχε ακόμη αποκατασταθεί η αμπελοπαραγωγική ισορροπία στην Ευρώπη και κυριαρχούσε μεγάλη οινεμπορική αβεβαιώτητα, αναπτύχθηκε σημαντικά το οινοεξαγωγικό εμπόριο της Σάμου με τη Γαλλία σε μόνιμη βάση, που συνεχίστηκε έκτοτε με διακυμάνσεις βέβαια αλλά χωρίς διακοπή.
Μεγάλοι οινεμπορικοί Οίκοι της Γαλλίας περιλαμβάνουν σταθερά στα είδη τους και το Σαμιώτικο κρασί και συνάπτουν τακτικές εμπορικές επαφές και σχέσιες με οινεμπόρους της Σάμου. Λέγεται μάλιστα χαρακτηριστικά ότι κάποτε, μια χρονιά άσχημη για τη γαλλική οιναγορά, ήλθε στη Σάμο απεσταλμένος μεγάλου οινεμπορικού οίκου της Γαλλίας για να αγοράσει κρασιά Σάμου. Επισκέφθηκε τον τότε μεγαλέμπορα Πανανό Σοφούλη, πατέρα του μετέπειτα Πρωθυπουργού Θεμιστοκλή Σοφούλη. Είπε το σκοπό της επίσκεψης του, κουβέντιασαν, συμφώνησαν και έκλεισαν μια μεγάλη παρτίδα κρασί στην τιμή που συμφώνησαν. Έδωσαν τα χέρια (χαιρετίσθηκαν) επικυρώνοντας τη συμφωνία τους και ευχαριστημένος ο απεσταλμένος έφυγε για να επιστρέψει στη Γαλλία. Περνώντας από την Αθήνα ενημέρωσε τους εντολείς του για το κλείσιμο που έκανε με τον Π. Σοφούλη. Εν τω μεταξύ η τιμή του κρασιού στη γαλλική αγορά είχε εκτιναχθεί στα ύψη. Οι εντολείς του, όταν ενημερώθηκαν οτι ο απεσταλμένος τους είχε κλείσει τη σημαντική πράξη με προφορική μόνο συμφωνία και χειραψία, του έδωσαν εντολή να επιστρέψει στη Σάμο και να κλείσει εγγράφως τη συμφωνία. Αυτός επέστρεψε αμέσως στη Σάμο, πήγε στον Πανανό Σοφούλη και του μίλησε για την οδηγία ποθ είχε λάβει. Ο Π. Σοφούλης είχε επίσης ενημερωθεί για την εκτίναξη της τιμής. Άκουσε το αίτημα του συνομιλητή του και του απάντησε: «Άκουσε, η συμφωνία που κάναμε με τα χέρια που δώσαμε, ισχύει και θα εκτελεσθεί. Εάν τώρα θέλεις έγγραφη συμφωνία, με υπογραφή, τότε η τιμή έχει αλλάξει και είναι αυτή» – και του είπε τη νέα υψηλή τιμή. Ο απεσταλμένος, την ανάγκη φιλοτιμία ποιούμενος, ζήτησε συγνώμη και έφυγε καταντροπιασμένος που θέλησε να αμφισβητήσει την εμπορική εντιμότητα του ανθρώπου με τον οποίο είχε κάνει την προφορική συμφωνία, στη συμπεριφορά του οποίου ήταν αδιανόητη τότε η εμπορική αθέτηση.
Στον 20ο αιώνα, με τη γενίκευση της χρησιμοποίησης του καθαρού οινικού οινοπνεύματος στην οινοτεχνική, η οινοποίηση στα επιδόρπια κρασιά προσαρμόζεται στη σημέρινη της γενικά μορφή. Οι οινέμποροι της Σάμου συστηματοποιούν σε μονιμότερη βάση τις σχέσεις τους με τις ευρωπαϊκες χώρες και με τη Γαλλία φυσικά. Ισχυροποιούν τη θέση και το ρόλο τους και, κατά το πρώτο τέταρτο του 20ου αιώνα, αναπτύσσεται μεγάλη εξαγωγική δραστηριότητα, χωρίς όμως ανάλογη βελτίωση στη γενική οικονομική κατάσταση των αμπελοκαλλιεργητών, με επακόλουθο να δρομολογηθεί (με τη βοήθεια και της κατάλληλης γενικότερα κοινωνικής συγκυρίας) έντονη συνεργατική κίνηση μεταξύ των αμπελοκαλλιεργητών, που κατέληξε το 1934 στη ίδρυση οινοποιητικών Συνεταιρισμών σε κάθε αμπελοφόρο κοινότητα και την ένωση αυτών στη δευτεροβάθμια συνεταιριστική οργάνωση, την Ένωση Οινοποιητικών Συνεταιρισμών Σάμου, με σκοπό τη συνεταιριστική διαχείριση της αμπελοπαραγωγής Σάμου και η οποία από το 1936 ανέλαβε κατ’αποκλειστικότητα τη συγκέντρωση, οινοποίηση και εμπορία ολόκληρης της αμπελοπαραγωγής Σάμου για λογαριασμό των συνεταίρων μελών της. Οι οινέμποροι Σάμου παραχωρούν τη θέση τους στην Ένωση Οινοποιητικών Συνεταιρισμών Σάμου. Οι ευρωπαίοι όμως εισαγωγείς του ΣΑΜΟΣ μένουν, όπως και οι Γάλλοι φυσικά. Οι μεγάλοι γαλλικοί οίκοι PRATT-DUBONET-NICOLAκ.τ.λ. είναι πάντοτε πελάτες του γλυκού κρασιού ΣΑΜΟΣ. Τώρα τα προμηθεύονται από της ΕΟΣΣ. Το διαθέτουν είτε αυτούσιο επώνυμα, είτε το χρησιμοποιούν, είναι αλήθεια, για βάση σε δικά τους επώνυμα προϊόντα.
Μεταξύ των Γάλλων εισαγωγέων και ο Leon Jarousse. Μικρός σχετικά οινοεισαγωγέας στο Παρίσι, αλλά συστηματικός και επίμονος στην εργασία του. Πριν από την ίδρυση της ΕΟΣΣ επρομηθεύεταο μικρές ποσότητες ΣΑΜΟΣ από τους οινεμπόρους. Μετά εξακολούθησε να προμηθεύεται από την ΕΟΣΣ μικρές σχετικά ποσότητες γλυκού κρασιού ΣΑΜΟΣ, τις εμφιάλωνε και επώνυμα διέθετε ως SAMOS-JAROUSSE. Κατά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1939-1945) διακόπτονται αναπόφευκτα οι εξαγωγές και ξαναρχίζουν σιγά-σιγά μετά την λήξη του. Ο Leon Jarousseπροσεκτικά και συστηματικά επαναδραστηριοποιείται. Μερικές δεκάδες βαρέλια γλυκού κρασιού (SAMOS Vin de Liqueur) στους τύπους 9/15 και 10/15 είναι οι πρώτες του παραγγελίες. Εμφιαλώνει στο μικρό του εμφιαλωτήριο στο Παρίσι (35 Rue Neuve de la Garonne – Paris 12e) και διαθέτει επώνυμα Vin de Liqueur SAMOS-JAROUSSE σε περιορισμένη σχετικά περιοχή. Συνδέεται στενότερα με την Ένωση Οινοποιητικών Συνεταιρισμών Σάμου (ΕΟΣΣ). Μεσολαβεί στη προμήθεια σαμιώτικου κρασιού και από άλλους γαλλικούς οίκους. Μόνο ο οίκος PRATTεξακολουθεί να διαβιβάζει την παραγγελία του στην ΕΟΣΣ με τη μεσολάβηση των παλαιών οινεμπόρων Σάμου Ιγγλέση με τους οποίους είχε από πολλά χρόνια σχέση.
Το 1955 η Γαλλία με νομοθετικό διάταγμα αναγνωρίζει για το σαμιώτικο κρασί της κατηγορίας “SAMOS Vin de Liqueur” ότι προβλέπει ο γαλλικός νόμος για τα γαλλικά vins de liqueur της κατηγορίας προελεύσεως ελεγχόμενων περιοχών. Τούτο σημαίνει ότι το SAMOSέγινε το πρώτο και μόνο ελληνικό κρασί που μπορούσε να εισαχθεί στη Γαλλία εκτός ποσοστώσεως (contengent). Ήταν μια δίκαιη και επάξια αναγνώριση για το γλυκό κρασί SAMOS που δικαιωματικά κατέκτησε κατά τη διαχρονική παρουσία του στην ευρωπαϊκή εν γένει οιναγορά. Θυμάμαι ακόμα έντονα, όταν κατά το 1960, σε ευρωπαϊκή περιοδία, τριμελής επιτροπή της ΕΟΣΣ επισκεφθήκαμε στο Παρίσι τον εκεί τότε Έλληνα Πρεσβευτή (ήταν ο Φίλων Φίλων) και του γνωρίσαμε ποιοι είμαστε και το σκοπό μας, πόσο αυθόρμητα μας είπε «Να επιτέλους ενα ελληνικό προϊόν που δεν με κάνει να ντρέπομαι».
Με την πάροδο του χρόνου ο Leon Jarousse γίνεται αντιπρόσωπος της ΕΟΣΣ στη Γαλλία και η επιχείρησή του μετασχηματίζεται σε εταιρία FRANCO HELLENIQUE DU SAMOS. Στο μεταξύ ο μεγαλύτερος από τους τρεις γιούς του ο Louis Jarousse, με αξιόλογες εμποροοικονομικές σπουδές δραστηριοποιείται ολοκληρωτικά στην προσπάθεια για την καλύτερη τοποθέτηση των κρασιών Σάμου στη γαλλική αγορά. Είμαστε στην περίοδο που η Ελλάδα προσπαθεί να συνδεθεί με την ΕΟΚ. Οι προσπάθειες είχαν σαν αποτέλεσμα τη Συμφωνία των Αθηνών του 1962 και, στο πρωτόκολλο 14 αυτής, που αφορά τον οινικό τομέα, γίνεται ειδική μνεία για τις εισαγωγές των γλυκών κρασιών ΣΑΜΟΣ στη Γαλλία. Έκτοτε ο Louis Jarousse παρακολουθεί συστηματικά τα ισχύοντα στον οινικό τομέα της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (Κ.Α.Π.) της ΕΟΚ και ενημερώνει έγκαιρα και έγκυρα την ΕΟΣ Σάμου για τις εξελίξεις και τις διαμορφούμενες συνθήκες εμπορίας των οίνων. Η προσφορά του είναι πολύτιμη.
Οι δεκαετίες 1960 και 1970 ήταν δύσκολες για τα γλυκά κρασία. Στις καταναλωτικές συνήθειες επικρατούν τα ισχυρώς οινοπνεύματα ποτά χωρίς μεγάλη γλυκύτητα (whiskey) και οι ελεύθεροι οινοπνεύματος χυμοί, χωρίς μεγάλη γλυκύτητα. Παρά ταύτα τα γλυκά κρασιά ΣΑΜΟΣ είχαν πάντα την θέση τους στην αγορά και στη Γαλλία φυσικά, αν και υφίσταντο εξοντωτική φορολογική επιβάρυνση.
Με τη δρομολόγηση των διαπραγματεύσεων για την ένταξη πλέον της Ελλάδας στην ΕΟΚ κατά το τέλος της δεκαετίας του 1970, άρχισαν να διαγράφονται προοπτικές για καλύτερες συνθήκες εξαγωγών και για το κρασί. Έτσι η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ στις αρχές της δεκαετίας 1980 έδωσε τη δυνατότητα στην καλά πληροφορημένη Ένωση Οινοποιητικών Συνεταιρισμών Σάμου (ΕΟΣΣ)να ζητήσει να αναγνωρίσει η Γαλλία για το κρασί Σάμου της κατηγορίας VINDOUXNATUREL (VDN), το ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς που είχε η Γαλλία στα δικά της αντίστοιχα Vin Doux Naturels. Το αίτημα, καλά τεκμηριωμένο, το προέβαλε η Ελλάδα (υπουργός Γεωργίας τότε ο αείμνηστος Αθ. Κανελλόπουλος). Η Γαλλία μπροστά στο κίνδυνο να υποχρεωθεί να φορολογήσει βαρύτατα και τα δικά της Vins Doux Naturels (VDN), πράγμα που θα έπληττε καίρια 15.000 οικογένειες γάλλων αμπελοκαλλιεργητών των ανατολικών Πυρηναίων, δέχθηκε να αναγνωρίσει το ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς και σε άλλα κρασιά της κατηγορίας VDN εφόσον αυτά παράγονται με τους αυστηρούς όρους που ισχύουν για τα γαλλικά VDN. Η Σάμος πάντα σε ανύποπτο χρόνο παρασκεύαζε οίνους γλυκείς φυσικούς (VDN) με όρους αυστηρότερους από τους αντίστοιχους των γαλλικών VDN. Αυτό το διαπίστωσαν οι Γάλλοι αρμόδιοι και το 1982 (υπουργός Γεωργίας ο σημερινός Πρωθυπουργός Κ. Σημίτης), η Γαλλία αναγνώρισε για το ΣΑΜΟΣ της κατηγορίας «Οίνος γλυκύς φυσικός από επιλεγμένους αμπελώνες» (Vin Doux Naturel Grand Cru) την ευνοϊκή φορολογική μεταχείριση που εφαρμόζει στα γαλλικά VDN.
Η αναγνώριση αυτή, πολύ σημαντική και ουσιαστική, έδωσε τη δυνατότητα να δρομολογηθεί μια νεα εποχή στις εξαγωγές του Σαμιώτικου κρασιού στη Γαλλία. Η FRANCO HELLENIQUE DU SAMOS υπό τον Louis Jarousse τώρα (ο πατέρας Leon Jarousse λόγω ηλικίας έχει αποχωρήσει) δραστηριοποιείται υπό το νέο καθεστώς. Εξασφαλίζει κατάλληλους αποθηκευτικούς χώρους στη Sete, γαλλικό κρασολιμάνι της Μεσογείου και από εκεί τροφοδοτεί τους παραδοσιακούς και νέους πελάτες του σαμιώτικου κρασιού σε όλη τη Γαλλία. Οι εξαγωγές του SAMOS από χρόνο σε χρόνο αυξάνουν και σε λίγα χρόνια η Γαλλία απορροφά όλες τις δυνατότητες του σαμιακού αμπελώνα σε παραγωγή γλυκού κρασιού της κατηγορίας «οίνος γλυκύς φυσικός από επιλεγμένους αμπελώνες» (Vin Doux Naturel Grand Cru). Σήμερα οι εξαγωγές αυτές σε ετήσια βάση είναι περί τα 40.000 εκατόλιτρα. Η FRANCO HELLENIQUE DU SAMOSέχει γίνει τώρα θυγατρική της πολύ μεγάλης γαλλικής οινικής εταιρείας LAMARTINI QUAISE, ο πρόεδρος της οποίας Cayard είναι και πρόεδρος της FRANCO HELLENIQUE DU SAMOS. Ο Louis Jarousseδυστυχώς έφυγε πριν από λίγα χρόνια χτυπημένος από την επάρατη νόσο. Άφησε όμως πίσω του έργο σπουδαίο και μεγάλο. Είχε σταθεί σε όλη του τη ζωή λάτρης και πιστός μαχητής της προβολής του κρασιού ΣΑΜΟΣ στη μεγάλη χώρα του. Πίστευε στην αξία του και το ΣΑΜΟΣ δεν τον διέψευσε στην πίστη του αυτή….
Σάμος Μάϊος 2002
Μάριος Κ. Κεντούρης
Χημικός
