Ιωάννινα, 23 και 24 Μαϊου 2024
Με αιχμή του δόρατος την καινοτομία εμφανίστηκε ο ΕΟΣ Σάμου στο Πανελλήνιο Συνέδριο για τη βιωσιμότητα και την ανταγωνιστικότητα του Ελληνικού Αμπελοοινικού τομέα. Αξιοσημείωτη υπήρξε η συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων στον αμπελοοινικό κλάδο, των εκπροσώπων της πολιτικής σκηνής της χώρας αλλά και των αυτοδιοικητικών φορέων στο ιδιαίτερης σημασίας συνέδριο, που συνδιοργανώθηκε στα Ιωάννινα στις 23 και 24 Μαΐου 2024 από την ΚΕΟΣΟΕ, την ΕΔΟΑΟ και το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
Με ιδιαίτερη επιχειρηματολογία από τους συμμετέχοντες καταδείχθηκε η φθίνουσα πορεία μεγεθών του πρωτογενούς τομέα της αμπελοκαλλιέργειας οινοποιήσιμων ποικιλιών, στο σύγχρονο ανταγωνιστικό περιβάλλον, με ταυτόχρονη ανάλυση – τεκμηρίωση των αιτίων αυτής της εξέλιξης, που οδηγούν τους κατόχους αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων σε ένα φαύλο κύκλο αποτελεσμάτων, αποτέλεσμα του ισχνού αμπελουργικού εισοδήματος, που διαμορφώνεται σε ίδια επίπεδα, τις τελευταίες δεκαετίες.
Κατά τη διάρκεια των εργασιών του Συνεδρίου παρεσχέθησαν από τους εισηγητές τεκμηριωμένες και έγκυρες πληροφορίες, που θα αποτελέσουν το πρόπλασμα για το Στρατηγικό Σχεδιασμό της βιωσιμότητας και της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής αμπελουργίας, που σύμφωνα με τον παριστάμενο Υφυπουργό ΥΠΑΑΤ κ. Διονύση Σταμενίτη, θα χρηματοδοτηθεί από το ΥΠΑΑΤ. Στόχος είναι να καταγραφεί με ακρίβεια η υφιστάμενη κατάσταση, προκειμένου οι αδυναμίες του πρωτογενούς τομέα να αντιμετωπισθούν και να μετατραπούν σε δυνατότητες μέσω του μετασχηματισμού και της νέας παραγωγικής διάρθρωσης της αμπελοκαλλιέργειας.
Τα κρίσιμα συμπεράσματα που συνοψίσθηκαν από τον πρόεδρο της ΚΕΟΣΟΕ κ. Χρίστο Μάρκου, προκειμένου η αμπελοκαλλιέργεια να ενταχθεί οργανικά και δυναμικά στο σύγχρονο γίγνεσθαι του αμπελοοινικού τομέα, αφορούν:
- Την αντιμετώπιση των αιτίων που οδηγούν στη διαχρονική και συνεχή μείωση των εκτάσεων αμπελοκαλλιέργειας
- Την άρση του αδιεξόδου στο οποίο έχει οδηγηθεί ο ελληνικός αμπελώνας, εξαιτίας του ακραίου κατακερματισμού του
- Την απουσία κερδοφορίας στα αποτελέσματα των αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων, που οφείλεται:
α. Στις χαμηλές τιμές εξαγοράς της σταφυλικής παραγωγής σε όμοια επίπεδα με αυτά της δεκαετίας του 1990
β. Στο δραματικά αυξημένο κόστος παραγωγής της τελευταίας τετραετίας, ιδιαίτερα εξαιτίας των διαδοχικών κρίσεων και της κλιματικής συμπεριλαμβανομένης
γ. Στην απουσία αποτελεσματικών πολιτικών, αλλά και στην απροθυμία των κατόχων αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων να ενταχθούν σε συλλογικά σχήματα, ώστε να δημιουργηθούν οικονομίες κλίμακος και να αντιμετωπισθεί εν μέρει το πρόβλημα του κατακερματισμού
- Στην παραοικονομία που είναι παρούσα και καταλυτική και η οποία αναιρεί κάθε δυνατότητα ρύθμισης των τιμών με βάση τους νόμους της προσφοράς και της ζήτησης
- Τις ανεπαρκείς διαδικασίες πιστοποίησης και ελέγχου της α΄ ύλης, που απορρέει εκτός των άλλων από την έλλειψη αξιοπιστίας και την ασυμφωνία των βάσεων δεδομένων που παρακολουθούν τον πρωτογενή τομέα (Αμπελουργικό Μητρώο, ΟΣΔΕ, Δηλώσεων Συγκομιδής)
- Την έκδηλη ανάγκη υιοθέτησης νέων και καινοτόμων στρατηγικών και πολιτικών, που θα αντιμετωπίσουν τις χρόνιες διαρθρωτικές αδυναμίες, που σχετίζονται με τη γη, τη διαδοχή, την είσοδο νέων αμπελουργών και το δικαίωμα προαγοράς, την εκπαίδευση και τους παράγοντες εν γένει που θα καταστήσουν την αμπελουργία, βιώσιμη και ανταγωνιστική
- Την αξιοποίηση των σύγχρονων διαθέσιμων καινοτόμων εργαλείων, που σχετίζονται με την αμπελουργία ακριβείας και τη χρήση νέων τεχνολογιών, που θα συμβάλλουν στην εξοικονόμηση πόρων και θα την καταστήσουν παραγωγικότερη και ανταγωνιστικότερη.
- Την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχει η ΚΑΠ 2023-2027, ιδιαίτερα στην κατεύθυνση:
α. Της εισοδηματικής στήριξης των παραγωγών, της ηλικιακής ανανέωσης, του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής, της προώθησης των συλλογικών σχημάτων
β. Της αξιοποίησης των τομεακών προγραμμάτων
γ. Του προσανατολισμού των παραγωγών και των επιχειρήσεων του κλάδου σε επενδύσεις μεγάλης κλίμακος, στα συστήματα ποιότητας ΠΟΠ και ΠΓΕ και στα ποιοτικά συστήματα διαχείρισής του
δ. Της ενίσχυσης της περιβαλλοντικής διάστασης μέσω των δράσεων μέσω των οικολογικών σχημάτων
ε. Της ανακατεύθυνσης των νέων αγροτών στην αμπελοκαλλιέργεια
στ. Της συμμετοχής των αμπελουργών σε συλλογικά σχήματα (ομάδες παραγωγών, οινοποιητικούς συνεταιρισμούς)
της αποδοτικής αξιοποίησης των διαθέσιμων χρηματοδοτικών εργαλείων, αφού οι νέες τεχνολογίες ως νέος πυλώνας ανάπτυξης που επιτρέπουν την ανάλυση ενός νέου μοντέλου, απαιτούν περισσότερα κεφάλαια
ζ. Την αναγκαιότητα διατήρησης και ενδυνάμωσης του οικογενειακού μοντέλου παραγωγής που αποτελεί τον κορμό των τοπικών κοινωνιών, βασισμένου υπό τις προϋποθέσεις που αναφέρθηκαν, σε ένα νέο πλαίσιο βιωσιμότητας και ανάπτυξης.
Οι διαπιστώσεις αυτές τεκμηριώνουν την ανάγκη εκπόνησης ενός Στρατηγικού Σχεδίου, το οποίο θα πρέπει να πληροί όπως αναφέρθηκε στο Συνέδριο τρεις βασικούς όρους και προϋποθέσεις:
Να συμφωνήσουν όλοι οι εμπλεκόμενοι στη διαδικασία παραγωγικοί φορείς
Το στρατηγικό σχέδιο να στοχεύσει στην έννοια ενός ικανοποιητικού αμπελουργικού εισοδήματος το οποίο θα επανατροφοδοτήσει την συνέχιση της καλλιέργειας και την ανάπτυξη της ελληνικής αμπελουργίας
Το Σχέδιο να είναι ένα εργαλείο διαχείρισης που θα κάνει τομές και θα δίνει λύσεις άμεσα υλοποιήσιμες, προκειμένου ο τομέας και κυρίως το κομμάτι της αμπελουργίας να βγει έξω από το αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει.
Στο Συνέδριο Αμπελουργίας, μαγνητοσκοπημένο μήνυμα απηύθυνε ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κος Λευτέρης Αυγενάκης, ενώ εκτεταμένη ήταν η παρέμβαση του παρευρισκόμενου Υφυπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κ. Διονύση Σταμενίτη, ο οποίος αναγνώρισε την αναγκαιότητα υιοθέτησης νέων Στρατηγικών επιλογών και ανακοίνωσε την πρόθεση χρηματοδότησης του Στρατηγικού Σχεδίου για τη βιωσιμότητα και την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής αμπελουργίας.
Στην εισήγηση που παρουσιάστηκε στο Συνέδριο από τον Δ/ντη Επιχειρησιακής Λειτουργίας και γεωπόνο Θεόδωρο Χαρμπή του Ενιαίου Οινοποιητικού Αγροτικού Συνεταιρισμού Σάμου, μεταξύ άλλων τονίστηκαν τα εξής:
«ΕΟΣ Σάμου: Ας μιλήσουμε για καινοτομία
Στον ΕΟΣ Σάμου αντιλαμβανόμαστε την καινοτομία ως μια διαρκή παρακολούθηση των εξελίξεων της επιστήμης και συνάμα, ως αναζήτηση των τάσεων της αγοράς ώστε να παράγουμε προϊόντα ποιοτικά που να καλύπτουν τις σύγχρονες καταναλωτικές ανάγκες.
Η καινοτομία δεν είναι «μόδα» του σήμερα.
Καινοτομία ήταν 90 χρόνια πριν, η ίδρυση της Ε.Ο.Σ.Σ. Η πρωτοβουλία εκείνη έδωσε λύση στο πρόβλημα των μικρών και πολυτεμαχισμένων κλήρων που απαρτίζουν τον αμπελώνα της Σάμου, μέσω της συνένωσης και της από κοινού διαχείρισης της παραγωγής οινοποιήσιμων σταφυλιών του νησιού.
Καινοτομία ήταν στα τέλη της 10ετίας του 1960, η κατοχύρωση της επωνυμίας ΣΑΜΟΣ για τους γλυκούς οίνους του νησιού. Ήταν ουσιαστικά το πρώτο ελληνικό κρασί με κατοχυρωμένη Ονομασία Προέλευσης.
Καινοτομία ήταν στη 10ετία του 1970 η ανάληψη από την πλευρά της ΕΟΣΣ, πρωτοβουλιών για την αυθημερόν παράδοση των συγκομιζόμενων σταφυλιών στα οινοποιεία και η μεταφορά τους σε διάτρητα τελάρα. Μια πρωτοβουλία που ανέβασε κατακόρυφα την ποιότητα των παραγόμενων οίνων.
Καινοτομία ήταν στην 10ετία του 1990 η εφαρμογή μεθόδων ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας στους αμπελώνες, αφού βελτίωσε την ποιότητα της παραγωγής, μειώνοντας ταυτόχρονα σε ποσοστό άνω του 50% τις εισροές φυτοφαρμάκων.
Καινοτομία είναι στις μέρες μας η παραγωγή φυσικών οίνων. Οίνων δηλαδή που παράγονται από βιολογικά σταφύλια χωρίς προσθήκη ξένων οινολογικών υλικών και με ελάχιστες οινολογικές παρεμβάσεις. Ο συνεταιρισμός Σάμου έφτιαξε για το σκοπό αυτό ένα οινοποιείο μέσα στο οινοποιείο του όπου οινοποιούνται οι φυσικοί οίνοι. Ο όρος «Άθικτοι Οίνοι» που συνοδεύει τα κρασιά αυτά, αποδίδει άριστα τις ειδικές οινοποιήσεις με τις οποίες παράγονται. Μέσω αυτών των οινοποιήσεων, ο Συνεταιρισμός Σάμου παράγει ετησίως και διοχετεύει στην αγορά της Γαλλίας περισσότερες από 90.000 φιάλες οίνων. Το μέγεθος αυτό καθιστά τον Ε.Ο.Σ Σάμου το μεγαλύτερο παραγωγό φυσικών οίνων στην Ελλάδα.
Καινοτομία είναι επίσης οι Πιστοποιήσεις για παραγωγή οίνων Kosher που διοχετεύονται σε εβραϊκές κοινότητες της Ευρώπης και της Αμερικής. Ο Ε.Ο.Σ Σάμου είναι η μοναδική στην Ελλάδα οινοποιητική επιχείρηση που έλαβε πιστοποίηση για παραγωγή οίνων Kosher…»
Στην παρουσίαση του Συνεταιρισμού στο Συνέδριο των Ιωαννίνων, τονίστηκε επίσης ο ρόλος του ΕΟΣ Σάμου στο σήμερα και το αύριο του αμπελοοινικού τομέα αλλά και της Σάμου γενικότερα:
«Ο ΕΟΣ Σάμου στο σήμερα…
Η αναζήτηση είναι διαρκής αφού οι εξελίξεις στο χώρο της επιστήμης είναι ραγδαίες, αλλά και οι τάσεις της αγοράς μεταβάλλονται. Ο Συνεταιρισμός της Σάμου επωμίζεται την ευθύνη του θεματοφύλακα του σαμιακού αμπελώνα και στα πλαίσια αυτά:
Εφαρμόζει τιμολογιακή πολιτική με βάση την ποιότητα των σταφυλιών
Καλλιεργεί καθημερινά την άμεση επαφή των γεωπόνων και οινολόγων του με τους αμπελοκαλλιεργητές μέλη του και στέκεται δίπλα τους παρέχοντας τεχνική στήριξη
Συνεργάζεται με επιλεγμένους αμπελοκαλλιεργητές, πολλοί από τους οποίους είναι νέοι σε ηλικία, για την αξιοποίηση αμπελοτεμαχίων που παρουσιάζουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Μέσα από αυτές τις συνεργασίες αφενός δημιουργήθηκαν νέα κρασιά (τα «Αρχέγονα Εδάφη» αλλά και το μοντέρνο «Vin Doux Naturel») που αναδεικνύουν τη δυναμική της ποικιλίας και την πολυπλοκότητα των εδαφοκλιματικών παραγόντων οι οποίοι διαμορφώνουν το τελικό αποτέλεσμα, ενώ αφετέρου αναδεικνύεται και ο αμπελουργός που ο καθημερινός του κόπος βρίσκεται πίσω από το κρασί.
Κάνει ένα βήμα πέρα από τη βιολογική καλλιέργεια και παρουσιάζει κρασί Βιοδυναμικής Καλλιέργειας.
Επιλέγει ένα νέο δίκτυο διανομής (ΔΥΝΑΜΙΚΗ Α.Ε.) που έχει στόχο την τοποθέτηση των παραγόμενων οινικών προϊόντων σε περισσότερες και πιο ποιοτικές θέσεις στην αγορά.
Η συνεργασία με ερευνητικά ιδρύματα και πρωτίστως με το Πανεπιστήμιο του Αιγαίου, αποτελεί θέμα στρατηγικής σημασίας για το Συνεταιρισμό. Η εφαρμοσμένη έρευνα επιζητούμε να δώσει λύσεις για την ολιστική διαχείριση της παραγωγής, την πλήρη αξιοποίηση των υπολλειμάτων της καλλιέργειας και των υποπροϊόντων της παραγωγικής διαδικασίας με στόχο την ελαχιστοποίηση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος και την εφαρμογή στην πράξη των αρχών κυκλικής οικονομίας.
Τα συγχρηματοδοτούμενα από την Ε.Ε. προγράμματα που προάγουν την συνεργασία ερευνητικών φορέων με επιχειρήσεις είναι πολύτιμα εργαλεία για την επίτευξη των παραπάνω στόχων.
Στα πλαίσια αυτά ο Ε.Ο.Σ. Σάμου:
α) Σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, ερευνά την ύπαρξη φυσικών συντηρητικών στο σταφύλι με στόχο την μείωση της χρήσης θειώδους για τη συντήρηση των οίνων.
β) Συμμετέχει σε ερευνητικό πρόγραμμα για την ανάδειξη και αξιοποίηση γηγενών οινοποιήσιμων ποικιλιών. Στο πρόγραμμα αυτό συντονιστής είναι το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο και συμμετέχουν ερευνητικοί φορείς και οινοποιητικές επιχειρήσεις από διάφορες αμπελουργικές περιοχές της χώρας.
γ) Συνεργάζεται με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο και οργανισμούς Πιστοποίησης προκειμένου να δημιουργηθεί πρότυπο, να πιστοποιηθεί και να ενσωματωθεί στην ετικέτα οίνου, ως πληροφορία για τον καταναλωτή, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα από την παραγωγή του συγκεκριμένου οίνου.
δ) Αξιοποιώντας δράσεις του Π.Α.Α. επιχειρεί να εισάγει στην καλλιέργεια της αμπέλου συστήματα γεωργίας ακριβείας και εφαρμογές φυτοπροστασίας – ιχνηλασιμότητας με χρήση του ολοκληρωμένου γεωγραφικού πληροφοριακού συστήματος. Επιχειρεί επίσης σε συνεργασία με ερευνητικούς φορείς την μελέτη και αξιοποίηση των γηγενών στελεχών ζυμομυκήτων.
Με το βλέμμα στο αύριο…
Οι αμπελώνες της Σάμου δημιουργούν ένα ιδιαίτερο οικοσύστημα. Η καλλιέργεια σε αναβαθμίδες ξηρολιθιάς, ο αμπελώνας που ξεκινά από το επίπεδο της θάλασσας και φτάνει ως τα 1000 μέτρα υψόμετρο , ο μοναδικός στον κόσμο συνδυασμός νησιωτικού και ορεινού αμπελώνα δημιουργούν ένα φυσικό οικοσύστημα που δημιουργήθηκε από ανθρωπογενή παρέμβαση αλλά βρίσκεται σε απόλυτη αρμονία και προάγει το φυσικό περιβάλλον του νησιού. Οι αμπελουργοί του νησιού αξιοποιώντας παραδόσεις αιώνων συντηρούν αυτό τον αμπελώνα. Ο Συνεταιρισμός των αμπελουργών της Σάμου, βλέπει το μέλλον του μέσα από την προστασία και ανάδειξη του περιβάλλοντος του νησιού και σχεδιάζει δράσεις:
Για την ολιστική αξιοποίηση των υποπροϊόντων της καλλιέργειας και της παραγωγικής διαδικασίας
Την επαναχρησιμοποίηση του νερού
Την εγκατάσταση συστημάτων Α.Π.Ε. στα οινοποιεία του
Την παραγωγή νέων προϊόντων
Την μείωση των εκπομπών άνθρακα καθώς και την ρύθμιση της ενεργειακής συμπεριφοράς των κτιριακών του εγκαταστάσεων (πράσινες στέγες/φυτεμένα δώματα).
Την εναλλακτική αξιοποίηση των ακίνητων περιουσιακών του στοιχείων με στόχο την δημιουργία ενός νέου τουριστικού προϊόντος που θα αξιοποιεί την οινική παράδοση της Σάμου, το μοναδικό περιβάλλον που δημιουργούν οι σκαρφαλωμένοι στα βουνά αμπελώνες και την αξεπέραστη οινική τέχνη των στελεχών του Συνεταιρισμού…»
Το συνέδριο των Ιωαννίνων αποτέλεσε το πρόπλασμα για γόνιμες συζητήσεις και σχεδιασμούς, καθώς η συμμετοχή των συνέδρων ήταν αξιοσημείωτη και οι τοποθετήσεις τους συγκεκριμένες και ουσιαστικές. Αξίζει να επισημανθεί η παρουσία του γ.γ Αποκεντρωμένης Διοίκησης Ηπείρου-Α. Μακεδονίας κ. Σεραφείμ Λιάπη, του Δημάρχου Ιωαννιτών κ. Θωμά Μπέγκα, του τ. Πρύτανη του Πανεπιστημίου Ηπείρου κ. Γεωργίου Καψάλη, του Δρ. Εμμανουήλ Σταυρακάκη, του πρ. πρύτανη του Πανεπιστημίου κ. Τριαντάφυλλου Αλμπάνη, του βουλευτή Κυκλάδων κ. Μάρκου Καφούρου, των τοπικών βουλευτών κ. Σταύρου Καλογιάννη και Ιωάννη Τσίμαρη, του πρ. υπουργού κ. Ευάγγελου Αργύρη, του γ. Διευθυντή της ΕΘΕΑΣ κ. Μόσχου Κορασίδη, της εκπροσώπου ΕΘΕΑΣ κας Διαμάντως Κρητικού, της γ.γ. του ΓΕΩΤΕΕ κας Ηλιάνας Τσολιού, των εκπροσώπων των Περιφερειακών Ενοτήτων και των Διευθύνσεων Αγροτικής Οικονομίας Ηπείρου και Θεσπρωτίας, πλήθους εκπροσώπων διοικήσεων Συνεταιριστικών Οινοποιείων αλλά και ιδιωτικών Οινοποιείων, εκπροσώπων ΜΜΕ και κοινού.
Αξίζουν επίσης συγχαρητήρια στη διοίκηση αλλά και τα στελέχη της ΚΕΟΣΟΕ Παρασκευά Κορδοπάτη, Γωγώ Τσιμόγιαννη και Ελένη Πριτσίβελη και της ΕΔΟΑΟ, Μαρία Τριανταφύλλου και Κλαίρη Ευκαρπίδου που πραγματικά έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό για τη διοργάνωση του σημαίνοντος αυτού συνεδρίου μα και τη διευθέτηση όλων των επιμέρους ζητημάτων που προέκυπταν.
